Pomimo funkcjonowania w województwie śląskim, małopolskie poczucie odrębności od sąsiedniego Śląska jest u mieszkańców Jaworzna bardzo silne. Ten własny lokalny charakter wyraził się m.in. w braku zgody miasta na przystąpienie do Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Dla nowopowstającej, pierwszej w Polsce metropolii, brak udziału w niej tak dużego i istotnego w regionie miasta jak Jaworzno, było dużą stratą.
Jaworzno jest ważnym ośrodkiem gospodarczym oraz istotnym węzłem komunikacyjnym, stanowiąc m.in. jeden z największych węzłów kolejowych w Polsce. Jaworzno jest też największym miastem Zagłębia Krakowskiego, a także Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego. W latach 1815–1846 miasto było częścią Rzeczypospolitej Krakowskiej, a do 1975 roku należało do województwa krakowskiego.
Jaworzno znajduje się w południowej Polsce na wschodnim krańcu, centralnej, najbardziej uprzemysłowionej, części województwa śląskiego. Historycznie, kulturowo i etnicznie miasto należy do Małopolski, z którą również administracyjnie było związane od zawsze. Jaworzno leży po południowo-wschodniej stronie rozwidlenia rzek: Biała Przemsza i Przemsza. Obszar Jaworzna wchodzi w obręb Wyżyny Katowickiej oraz Pagórów Jaworznickich.
W jaworznickiej dzielnicy Szczakowa znajduje się jeden z najpopularniejszych polskich akwenów do nurkowania z położoną nad nim całoroczną baza nurkową. Zbiornik leży na miejscu dawnego kamieniołomu skąd wydobywano dolomit. W 1997 roku, gdy postawione w stan likwidacji przedsiębiorstwo nie było w stanie płacić zobowiązań, zakład energetyczny wstrzymał dostawy prądu. Zatrzymanie pracy pomp zaskutkowało tym, że w ciągu kilkudziesięciu godzin wszystkie głębiej położone części kamieniołomu zalała woda, a przez zaniedbania personelu część sprzętu, która się tam znajdowała, w tym dwie duże koparki, została na dnie głębokiego na 18 m nowego zbiornika. Niedługo po tym miejscem zainteresowali się nurkowie, którzy utworzyli tam niezwykle popularną bazę, która w środowisku płetwonurków, od zalanych maszyn, zyskała nazwę "Koparki".